ÁP LỰC HỌC TẬP - CƠN ÁC MỘNG GIẾT CHẾT TRÁI TIM CON TRẺ

Trước khi đi vào nội dung bài viết, tôi muốn kể cho mọi người nghe một câu chuyện thương tâm như sau:

Cô Phụng là một người mẹ rất nghiêm khắc với cậu con trai, từ khi đứa trẻ học lớp mẫu giáo đến tiểu học, bất luận là môn học nào, cô Phụng cũng đều yêu cầu con mình phải hoàn thành thật tốt.

Ngoài việc học ở trường, sau khi tan học hoặc trong các kỳ nghỉ, cậu con trai của cô Phụng đều phải ở nhà làm bài tập hoặc đến các lớp học thêm. Mỗi ngày ngoài thời gian ăn cơm và ngủ, thời gian còn lại cậu bé đều phải học bài. Cô Phụng còn nói nhỏ với con trai: "Dù môn học gì con cũng phải học thật tốt". Mỗi lần cậu bé muốn đi chơi thì đều bị cô Phụng la mắng. Cô cho rằng, nhiệm vụ của đứa trẻ là phải học. Do đó, từ trước đến nay cô không để ý đến cảm nhận của con trai, càng không lắng nghe những suy nghĩ của con trai mình.

Một ngày sau giờ học, cô Phụng cũng nghĩ như mọi ngày để cậu con trai làm bài tập trong phòng, còn bản thân sẽ xuống bếp làm cơm. Đột nhiên cô nghe thấy dưới lầu rất ồn ào, không lâu có người gõ cửa nói rằng, con trai của cô đã nhảy lầu tự tử. Cô Phụng không dám tin và lập tức chạy đến phòng của con trai, thật sự trong phòng không có người, chỉ nhìn thấy trên bàn có một bức thư viết: "Mẹ, con thực sự rất mệt mỏi! Con cũng muốn giống như những đứa trẻ khác, sau khi tan học hoặc các kỳ nghỉ có thể được đi chơi vui vẻ, hi vọng thường ngày không phải đi học thêm". Điên chạy xuống lầu, cô ôm đứa con vào lòng, vừa khóc vừa nói: "Mẹ biết mẹ sai rồi, mẹ cũng sẽ không ép con nữa, con hãy tỉnh dậy đi". Mặc dù người mẹ đã khóc rất nhiều, nhưng đứa trẻ mãi mãi không nghe thấy, cũng không thể tỉnh lại nữa, một sinh mạng nhỏ đã trút hơi thở trước mặt người mẹ.

Một đứa trẻ 9 tuổi, rốt cuộc vì nguyên nhân gì khiến cậu bé lựa chọn nhảy lầu để tự tử? Phải chăng, nguyên nhân chính là do ÁP LỰC HỌC TẬP.

Áp lực học tập là gì?

Áp lực là sự dồn nén cảm xúc tiêu cực. Đây vốn là một trạng thái tâm lý, nhưng nếu lâu dài sẽ trở thành trạng thái bệnh lý. Áp lực học tập cũng tương tự như vậy, chỉ khác vấn đề xoay quanh việc học tập của học sinh, sinh viên. Trong bài viết này, nếu nói áp lực học tập thì có nghĩa là việc học quá sức so với sức khỏe của học sinh, gây ra các áp lực căng thẳng và stress dẫn đến một số bệnh lý nghiêm trọng hơn. Với những áp lực ở mức độ nhẹ nhàng, xin phép không đề cập tới.

Nguyên nhân gây áp lực học tập

Áp lực học tập gây ra bởi một vài nguyên nhân sau:

2.1 Áp lực cạnh tranh điểm số, thi đua thành tích

Kỳ vọng quá cao vào học sinh, ép các học sinh phải nâng thành tích lớp, trường lên hạng này hạng kia, thực tế học sinh đã phải nỗ lực gấp đôi các ngôi trường khác.

2.2 Áp lực từ phụ huynh, gia đình

Cha mẹ luôn muốn con xếp hạng cao trong lớp, nên vô tình tạo sức ép không hề nhỏ lên con trẻ. Sự cố gắng của em là có nhưng không như mong muốn vẫn bị các cha mẹ mắng nhiếc hoặc tỏ thái độ phật ý. Khiến các em cảm thấy mình không được công nhận. Hoặc gia đình bất hòa cũng là nguyên nhân khiến các em bị áp lực trong học tập.

2.3 Áp lực từ bạn bè cùng lớp

Trẻ luôn bị so sánh với bạn cùng lớp, đặc biệt là sự so sánh về điểm số, kết quả thi. Phụ huynh hay sử dụng một số từ nhạy cảm như “dốt”, “ngu”,… khi con em mình có kết quả không tốt bằng các bạn. Điều đó vô tình tạo ra cho các em thái độ tự ti, mặc cảm, cảm thấy mình kém cỏi, thua bạn bè, không tin vào năng lực của bản thân.

THỰC TRẠNG ÁP LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở VIỆT NAM

Hơn 75% học sinh ngủ ít hơn 8 tiếng/ ngày. Trẻ em là lứa tuổi bên cạnh học tập, cần phải được vui chơi và hoạt động thể thao. Nhưng hầu hết các e dành thời gian cho việc học và không có thời gian để tham gia các hoạt động cần thiết cho sự phát triển toàn diện của cơ thể. Hơn nữa, việc ngủ ít hơn thời gian 8 tiếng/ ngày khiến các em không đủ tỉnh táo trong các tiết học trên lớp, dẫn đến giảm khả năng tập trung và phân tích bài học. Sự học kéo dài 8 tiếng trên lớp và 2-4 tiếng học thêm khiến sức lực các em bị suy giảm.
Các kỳ kiểm tra diễn tra với tần suất lớn, các kỳ thi dựa trên kết quả điểm số đánh giá bằng cấp trực tiếp.
Áp lực học tập dẫn đến tình trạng sử dụng thuốc hỗ trợ. Các vị phụ huynh sẵn sàng đầu tư các loại thuốc hỗ trợ trí não, thuốc bổ não cho con mà không rõ về các tác dụng không mong muốn có thể xảy ra hoặc tình trạng học sinh học tập gắng sức phải truyền nước, điện giải, truyền đạm để… lấy sức học tiếp. Đa số các áp lực tạo nên vấn đề stress và gây ra tình trạng viêm loét dạ dày hoặc nặng hơn là các bệnh như viêm đại tràng, tăng huyết áp, rối loạn đường máu, rối loạn nhịp tim, trầm cảm,…Sự can thiệp của thuốc không thể hiệu quả bằng các chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý.
Áp lực học tập dẫn đến tình trạng đột quỵ hoặc tự tử. Tình trạng tự tử của học sinh, sinh viên Việt Nam là không nhiều, nhưng vẫn tồn tại. Trẻ không thể tâm sự với ai khi tất cả mọi người xung quanh đều ra sức thúc giục và gây áp lực cho trẻ. Đừng để sự việc đau lòng xảy ra trước khi quá muộn.
Khi nói về áp lực học tập tại Việt Nam, tôi có chút so sánh với với một số quốc gia khác. Các quốc gia phương Đông bao gồm Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, …có tỷ lệ tự tử ở học sinh cao hơn rất nhiều so với các quốc gia phương Tây. Điều này cho thấy một thực tế rằng: áp lực học sinh sinh viên các nước phương Đông, trong đó có quốc gia của chúng ta là quá lớn, vượt ra khỏi phạm vi chịu đựng của thế hệ làm chủ nước nhà.

Hậu quả của áp lực học tập

Sức khỏe tinh thần giảm sút: trẻ bị áp lực tâm lý nặng nên sinh ra các vấn đề tinh thần như ủ rũ, mệt mỏi, khó chịu, cáu gắt; sự linh hoạt, năng động, sáng tạo bị hạn chế; trẻ dễ lâm vào tình trạng stress kéo dài, gây ảnh hưởng tới sức khỏe các cơ quan trong cơ thể.

Sức khỏe thể lực bị giảm sút: vấn đề trẻ không ngủ đủ giấc, không ăn uống đủ chất, không tham gia các hoạt động ngoài trời dẫn đến vấn đề chậm phát triển xương, suy giảm khả năng miễn dịch, yếu cơ, chậm phát triển chiều cao, thiếu sự nhanh nhẹn, hoạt bát trong các hoạt động xã hội,…

Tâm lý sợ học, sợ thi là một triệu chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường gặp, gây ảnh hưởng tới sinh lý và rối loạn hormon ở trẻ.

Xuất hiện các hành vi chống đối: bỏ học, trốn học, sa ngã vào cờ bạc, nghiện hút, ma túy, rượu bia… nhằm cố ý phản đối và trốn tránh hiện thực. Sự sa ngã này phần lớn là do yếu tố khách quan đem lại.

Kết quả học tập ngày càng sa sút. Đúng vậy, học để nâng cao thành tích thì thật vô lý khi nó lại phản tác dụng. Lý do là cách học áp lực là một cách học sai trái và không phù hợp với thực tế đa số học sinh.

Cách giảm áp lực học tập

Để học tập không còn là gánh nặng cho con trẻ, các bậc phụ huynh hãy là người chủ động thay đổi điều này. Với vai trò là cha mẹ của con trẻ, hãy tâm sự nhiều hơn với trẻ để giải tỏa căng thẳng. Cha mẹ có thể đóng vai trò một nhà tâm lý học để kịp thời nắm bắt tâm lý, đọc vị các hành vi bất thường ở trẻ. Nếu trẻ đã rơi vào trạng thái bệnh lý nghiêm trọng, hãy đưa trẻ thăm khám các chuyên gia tâm lý hoặc tham gia điều trị các bệnh liên quan tại các cơ sở y tế.

Giáo viên và nhà trường nên đề ra phương châm: lấy sự học làm động lực chứ không phải là áp lực. Hãy cho học sinh thư giãn sau những giờ học căng thẳng bằng cách hướng các em đến những giờ ngoại khóa thật vui nhộn và kích thích sự sáng tạo. Giáo viên nên khuyến khích trao quà cho sự cố gắng của các em, không nên tạo áp lực quá lớn về điểm số và thi đua thành tích. Hãy cố gắng tạo liên kết thầy trò một cách thân thiện nhất, để có thể hiểu tâm lý và cách để giúp các em phát triển cũng như thành công trong học tập tốt hơn.

Mỗi cá nhân học sinh hãy có một kế hoạch học tập và thư giãn hợp lý, kết hợp với chế độ ăn ngủ nghỉ và hoạt động thể thao để giải tỏa căng thẳng cũng như stress do áp lực học tập gây ra. Các em hãy nhớ, đại học không phải là con đường dễ nhất nhưng không phải là con đường duy nhất dẫn đến thành công. Cuộc sống còn rất nhiều con đường cho các em lựa chọn. Hãy nghe con tim mình mách bảo.

CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI ĐANG GIÚP HỌC SINH GIẢM ÁP LỰC HỌC HÀNH NHƯ THẾ NÀO?

PHẦN LAN

Suốt 12 năm đến trường, học sinh Phần Lan chỉ phải tham dự đúng một kỳ thi

Giáo dục ở Phần Lan hoàn toàn miễn phí và không có các cuộc thi nhằm phân loại học sinh. Giáo sư Pasi Sahlberg, công tác tại Bộ giáo dục và văn hóa Phần Lan cho hay: "Chúng tôi dạy các em phương pháp tự học chứ không phải dạy cách vượt qua một kì thi".

"Chúng tôi không tin vào thi cử, không nghĩ rằng tổ chức một kỳ thi thống nhất là việc tốt. 12 năm học đầu tiên trong đời học sinh chỉ có một kỳ thi duy nhất vào lúc các em đã ở độ tuổi 18-19, đó là kỳ thi trước khi vào đại học. Nhờ thế, thầy và trò có nhiều thời gian để dạy và học những gì họ ưa thích. Các thầy cô của chúng tôi tuyệt đối không giảng dạy vì thi cử, học sinh cũng tuyệt đối không học vì thi cử. Trường học của chúng tôi sẽ phải là điểm đến ưa thích của các em học sinh. Ưu điểm của chế độ học tập ở Phần Lan là ươm trồng tinh thần hợp tác chứ không phải là tinh thần cạnh tranh. Chúng tôi không lo học sinh sau này sẽ cảm thấy sợ hãi khi bước vào xã hội".

Giáo dục ở Phần Lan hoàn toàn miễn phí và không có các cuộc thi nhằm phân loại học sinh.

NHẬT BẢN

Các bài đánh giá năng lực học sinh rất đơn giản và thường có gợi ý của giáo viên.

Giáo dục Nhật Bản hướng đến tính tự lập cho học sinh, mỗi học sinh có thể tự chủ trong học tập và không ỷ lại vào xung quanh. Giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh "học sinh là trung tâm" và tâm niệm rằng, rèn luyện một người trước hết là phải rèn luyện tâm hồn. Học sinh Nhật Bản phải nắm được các quy tắc ứng xử và những giá trị đạo đức cá nhân từ rất sớm. Người Nhật tin rằng, với việc giáo dục đạo đức thì mỗi học sinh Nhật sẽ tự tìm được con đường học tập phù hợp cho bản thân.

Người Nhật cũng cho rằng, điểm số không phản ánh được khả năng thực sự của từng cá nhân và mỗi học sinh đều có cơ hội học tập trong môi trường bình đẳng. Vì lý do đó nên Nhật chỉ có kì thi vào trung học và đại học. Các bài kiểm tra đánh giá năng lực học sinh mỗi kì cuối cấp cũng đơn giản và thường kèm theo lời gợi ý của giáo viên. Giống như Phần Lan, giáo dục ở Nhật không gây áp lực thi cử cho học sinh.

ĐỨC

Học tập để tìm một công việc phù hợp, không phải để hơn thua

Một trong những đặc điểm nổi bật của giáo dục Đức là tính bình đẳng giữa các học sinh. Trong lớp học không có lớp trưởng, lớp phó hay tổ trưởng, tổ phó, mà chỉ có "phát ngôn viên" để chuyển thông điệp của thầy cô đến học sinh và ngược lại.

Học tập để tìm một công việc phù hợp, không phải để hơn thua

Một trong những đặc điểm nổi bật của giáo dục Đức là tính bình đẳng giữa các học sinh. Trong lớp học không có lớp trưởng, lớp phó hay tổ trưởng, tổ phó, mà chỉ có "phát ngôn viên" để chuyển thông điệp của thầy cô đến học sinh và ngược lại.

MỸ

Bạn không cần giỏi nhưng bạn nên khác biệt

Nền giáo dục Mỹ hướng con người đến tự do để có thể dễ dàng thích nghi với cuộc sống đang biến động hàng ngày. Chính vì điều này, chương trình học tại các trường ở Mỹ giàu tính trải nghiệm và có sự phân bố đồng đều giữa các môn học. Học sinh ở Mỹ cũng dành nhiều thời gian để tham gia các hoạt động và sự kiện xã hội.

TRUNG QUỐC

Giảm dần bài tập, tránh nhồi nhét kiến thức

Các trường học ở Trung Quốc đang làm mọi cách để giảm tải áp lực thi đại học ở Trung Quốc. Đầu tiên là thay đổi giờ học và giảm dần bài tập. Bài tập về nhà được coi là áp lực nặng nề nhất đối với học sinh Trung Quốc, khi mà học sinh Trung Quốc cần trung bình 3 giờ mỗi ngày để hoàn thành bài tập về nhà. Một cách khác là phân bố lại môn học và các kì thi. Giờ đây các kì thi ở Trung Quốc được phân bố đều hơn với nhiều lựa chọn môn thi hơn, tránh tình trạng nhồi nhét học và ôn thi một vài môn nhất định.

Xây dựng thành công từ thất bại. Sự chán nản và thất bại là hai bước đệm chắc chắn nhất dẫn tới thành công.

Áp lực học tập nên trở thành động lực giúp học sinh thành công, không phải là một cơn ác mộng với các em, giết chết các tâm hồn thơ dại ấy!