Năm 2021, một năm thăng trầm của dịch bệnh Covid nhưng lại là cột mốc đánh dấu sắc đẹp Việt Nam bùng nổ trên trường đấu nhan sắc thế giới. Nguyễn Thúc Thùy Tiên đã đăng quang ngôi vị danh giá của cuộc thi Miss Grand International 2021 (Hoa hậu Hòa bình quốc tế) - một trong 6 cuộc thi hoa hậu lớn nhất thế giới. Vượt qua 63 đại diện xuất sắc, người đẹp sinh năm 1998 đã chiến thắng đầy thuyết phục và chạm tay tới chiếc vương miện cao quý. Cô cũng là đại diện Việt Nam đầu tiên đăng quang Hoa hậu Hòa bình quốc tế, với thành tích này, Thùy Tiên đã lập nên kỳ tích và mang tượng đài nhan sắc Việt tới toàn cầu. Bằng sự khôn khéo, thông minh, kỹ năng điêu luyện và tư duy sáng tạo, Nguyễn Thúc Thùy Tiên đã chứng minh cho cả thế giới thấy cô hội tụ đủ những yếu tố mà cuộc thi Miss Grand International 2021 tìm kiếm.
Tư duy sáng tạo là gì?
Chúng ta vẫn thường nói mọi công việc, mọi lĩnh vực đều cần tư duy sáng tạo. Xét trong phạm trù các ngành nghề nghệ thuật, tư duy sáng tạo đương nhiên là yếu tố then chốt nhưng với các lĩnh vực gắn với con số, máy móc như khối kỹ thuật công nghệ, tư duy sáng tạo không phải bỏ đi hay sao? Trước khi trả lời câu hỏi đó và phân tích điểm sáng tạo trong Miss Grand International 2021, chúng ta cần hiểu tư duy sáng tạo là gì? Phần sau của bài viết, khái niệm này sẽ được cắt nghĩa thành hai phần tư duy và sáng tạo.
Tư duy là gì?
Đầu tiên, cùng trả lời câu hỏi tư duy là gì? Triết học lý giải tư duy dùng để chỉ những hoạt động của tinh thần, đem những cảm giác của người ta sửa đổi và cải tạo thế giới thông qua hoạt động vật chất, làm cho người ta có nhận thức đúng đắn về sự vật và ứng xử tích cực với nó. Dưới góc độ sinh lý học, tư duy được hiểu là một hình thức hoạt động của hệ thần kinh thể hiện nhận thức về thế giới xung quanh. Các định nghĩa về tư duy đa phần dựa trên nghiên cứu của các nhà khoa học, các triết gia vì vậy mà nó tương đối trừu tượng. Tuy nhiên, bạn có thể đơn giản hóa tư duy là quá trình sáng tạo để giúp con người học hỏi, rèn luyện tri thức, nhận biết và giải quyết vấn đề. Tư duy giống như một bài tập luyện dành cho não bộ, nếu càng được rèn luyện nhiều thì não càng khỏe và hoạt động hiệu quả hơn. Quá trình tư duy giúp con người thu thập dữ liệu, xử lý chúng theo các mối quan hệ lẫn nhau đồng thời vận dụng những kinh nghiệm, kỹ năng đã có để giải quyết vấn đề.
Sáng tạo là gì?
Bạn đang thắc mắc tại sao lại tôi nhắc tới hai từ sáng tạo trong khi định nghĩa cho tư duy. Rõ ràng bài viết cắt nghĩa tư duy sáng tạo thành hai từ nhưng đến đây lại thể hiện sự mâu thuẫn. Phần tiếp theo sẽ đưa cho bạn lời giải đáp thỏa đáng. Người ta định nghĩa sáng tạo theo nhiều cách khác nhau. Có người nói sáng tạo là một loại năng lực. Có người cho rằng sáng tạo là thứ bản thân sinh ra đã có. Cũng có người coi sáng tạo như mục tiêu sống, niềm đam mê để theo đuổi đánh đổi bằng thời gian và công sức. Vậy chính xác thì sáng tạo là gì?
Thực ra, sáng tạo cũng là một dạng tư duy. Sáng tạo chính là tạo ra những ý tưởng, sáng kiến mới mẻ có thể ứng dụng vào thực tế. Những đổi mới đó có thể xuất phát từ nền tảng đã có sẵn biến tấu theo cách riêng hay một thứ khác biệt chưa từng thấy trong cuộc sống.
Tư duy sáng tạo là khả năng, quá trình con người phát hiện các hình thức, chủ đề, thông tin mới mà chưa có ai tìm ra hay chỉ vài người biết tới. Xã hội phát triển ngày một tiên tiến hơn đều nhờ kết quả của quá trình tư duy sáng tạo bởi lực lượng nòng cốt này đã loại bỏ những thứ cũ kĩ, thay thế chúng bằng sáng kiến mới. Nếu không có tư duy ấy, con người sẽ không thể phát minh những đồ vật như điện thoại hay chiếc máy tính bạn đang sử dụng để đọc bài viết này. Tư duy sáng tạo dù ở bất kỳ lĩnh vực nào cũng đều cần thiết, nó không chỉ tạo ra những sản phẩm độc đáo mà còn là một cách để tìm ra hướng đi mới, phương pháp tối ưu vừa tiết kiệm thời gian vừa đạt hiệu quả. Chẳng hạn trong học tập, sáng tạo đơn giản thể hiện qua việc ghi chép bài vở sao cho hợp lý và khoa học để bạn có thể hiểu chúng một cách dễ dàng mỗi khi xem lại. Một người bán hàng luôn chứa đầy những ý tưởng sáng tạo để thu hút, tiếp cận khách hàng và biến ý định mua của họ thành hành động.
Quay trở lại với Miss Grand International 2021, thoạt nghĩ thì một cuộc thi hoa hậu sẽ đánh giá dựa vào nhan sắc, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng catwalk và kinh nghiệm trên sàn diễn tuy nhiên, các hoa hậu luôn cố gắng vận dụng kỹ năng tư duy sáng tạo vào phần thi của mình. Nguyễn Thúc Thùy Tiên đã gây ấn tượng với công chúng và ban giám khảo tại đêm bán kết và chung kết cuộc thi Miss Grand International 2021 nhờ sự sáng tạo ấy. Đại diện Việt Nam có màn hô tên khiến người ta “nổi da gà” với hai chữ “Việt Nam” kéo dài thể hiện sự tự hào đồng thời tạo ra sự khác biệt với các đối thủ khác. Dù là gương mặt cuối cùng khép lại phần đồng diễn tại chung kết nhưng Thuỳ Tiên vẫn khiến khán giả phải reo hò bởi màn hô tên đầy năng lượng.
Kỹ năng tư duy sáng tạo - con đường đi tới thành công
Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, sự xuất hiện của máy móc ngày càng nhiều dần thay thế sức lao động của con người, bên cạnh đó, yêu cầu đặt ra đối với nguồn nhân lực tri thức là phải giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, hiệu quả. Tư duy sáng tạo là chiếc khiên giúp con người cạnh tranh với máy móc vô tri và cũng là con đường ngắn nhất đến thành công. Chính vì lý do ấy mà kỹ năng tư duy sáng tạo luôn được đánh giá cao trong tất cả mọi ngành nghề.
Trong cuộc thi Miss Grand International 2021, bên cạnh màn hô tên ấn tượng, Nguyễn Thúc Thùy Tiên còn thể hiện kỹ năng tư duy sáng tạo tuyệt đỉnh khi cô quyết định tự tay “xử lý” chiếc váy dạ hội trước giờ đăng quang. Chiếc váy “Crown Dress” Thùy Tiên mặc trong đêm chung kết Miss Grand International 2021 khiến cô di chuyển khó khăn trong buổi diễn tập. Nhiều người khuyên cô lựa chọn một chiếc váy khác nhưng Thùy Tiên mong muốn một hình ảnh mới lạ nên cô đã quyết định đem chiếc váy ra cắt. Quyết định sáng tạo và đầy táo bạo của Miss Grand International thực sự đúng đắn khi cô cùng chiếc váy đã tỏa sáng, giành về chiếc vương miện danh giá cho Việt Nam.
Hãy xét từ phạm vi rộng để nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng tư duy sáng tạo. Một câu hỏi đặt ra cho mỗi quốc gia: Điều gì tạo ra khoảng cách kinh tế giữa các nước phát triển và đang phát triển? Có bốn nguyên nhân trả lời cho câu hỏi này bao gồm: Tài nguyên thiên nhiên trù phú, tài sản có sẵn do thừa kế từng người cao, công nghệ tiên tiến và nguồn nhân lực chất lượng tốt. Bước vào thế kỷ 21, khi thế giới đặt mục tiêu phát nền kinh tế tri thức, vai trò của ba nguyên nhân đầu tiên đã không còn quá quan trọng mà nguồn nhân lực có tư duy sáng tạo cao sẽ dẫn dắt quốc gia đó lớn mạnh.
Bạn có thể thấy rõ điều này khi nhìn vào sự phát triển của Nhật Bản, cường quốc kinh tế của Châu Á. Nhật Bản không phải quốc gia có tài nguyên thiên nhiên trù phú, rừng vàng biển bạc, tứ bề vây quanh bởi biển lớn hình thành nên các vùng vịnh, đảo lớn nhỏ, đồng bằng diện tích nhỏ nên khó để canh tác trồng trọt và phát triển các khu đô thị lớn. Tuy nhiên, tố chất con người và tinh thần làm việc đã giúp xứ sở hoa anh đào trở thành một “con rồng” kinh tế. Con người Nhật Bản nổi tiếng với tinh thần làm việc nghiêm túc, trách nhiệm cao, chuyên tâm và đầy tính sáng tạo. Những công nghệ, máy móc hiện đại bậc nhất thế giới có thể nói đều bắt nguồn từ quốc gia này và rất nhiều phát minh của người Nhật đã thực sự có sức ảnh hưởng đến toàn cầu như mì ăn liền, nồi cơm điện, tàu siêu tốc,...
Kỹ năng tư duy sáng tạo cũng quan trọng bởi nó mang đến sự tự do không giới hạn. Sáng tạo vượt ra khỏi những khuôn khổ, giúp bạn gắn kết hơn với thế giới mà không chịu sự phán xét của bất kỳ ai. Khi bạn sáng tạo, bạn có thể thỏa sức làm điều mình nghĩ giống như cảm giác hồi nhỏ không quan tâm đến ánh nhìn của người khác. Tư duy sáng tạo giúp bạn định vị và nâng cao giá trị của bản thân trong cộng đồng với đầy ý tưởng na ná. Sự độc nhất từ những sáng kiến giúp bạn trở nên tự tin hơn vào khả năng của chính mình. Đặc biệt, khi ý kiến đó được công nhận một cách rộng rãi sẽ hình thành niềm động lực to lớn thúc đẩy bạn tích cực sáng tạo trong công việc, tiếp tục đóng góp cho xã hội.
Một số phương pháp rèn luyện tư duy sáng tạo
Nếu bạn sinh ra đã có khả năng sáng tạo thiên phú thì bạn vô cùng may mắn. Nhiều người tin rằng tư duy sáng tạo do bẩm sinh mà có nhưng thực tế, sáng tạo cũng như những kỹ năng sống khác. Một kỹ năng cũng có thể rèn luyện được nếu bạn chịu đầu tư thời gian và công sức để theo đuổi nó như một niềm đam mê. Dưới đây là một vài phương pháp có thể giúp bạn hình thành kỹ năng tư duy sáng tạo.
Trải nghiệm những điều mới.
Bản thân mỗi con người sinh ra đều có khả năng tư duy sáng tạo nhưng khác nhau ở mức độ cao thấp. Và chỉ bằng cách luyện tập mới duy trì được luồng tư duy ấy và phát triển nó. Vì vậy, bạn đừng cứ ngồi chờ vấn đề được tự giải quyết hoặc sẽ có người giải quyết giúp bạn mà hãy vận động trí óc của mình, hãy đặt các câu hỏi vì sao, như thế nào và đi tìm câu trả lời cho chúng. Những trải nghiệm mới kích thích giác quan, tư duy và cũng được xem là thử thách đo lường bản lĩnh vì đã dám bước ra khỏi vùng an toàn, tiếp cận với những thông tin và những con người mới để học hỏi kiến thức mới để tìm ra ý tưởng sáng tạo là gì.
Đọc thêm kỹ năng đặt câu hỏi
Đừng xa rời thực tế
Suy cho cùng kết quả của quá trình sáng tạo đều phục vụ cho công việc, công sống và xa hơn là xã hội vì thế những ý tưởng bạn đưa ra cần gắn liền với thực tiễn. Bạn nên biết cân bằng giữa thực tế và lý tưởng, nghĩa là bạn cần làm chủ được tư duy sáng tạo không để chúng đi quá xa đến mức không thể ứng dụng. Tư duy sáng tạo cho bạn những suy nghĩ, dự định có tính mơ hồ đôi khi viển vông nhưng dù trí tưởng tượng và tư duy của bạn có xa tới đâu thì bạn cũng cần sống.
Thoải mái suy nghĩ
Ý tưởng sáng tạo nảy ra chỉ khi bạn thoải mái và cởi mở nghĩ về nó, nếu quá căng thẳng với những công việc hàng ngày nó sẽ thui chột khả năng tư duy sáng tạo. Nguồn cảm hứng sáng tạo đến từ mọi lúc, mọi nơi bạn có thể dành thời gian gặp gỡ, giao lưu với mọi người xung quanh bạn bè, gia đình, đồng nghiệp, trải nghiệm những cảm xúc mới để đầu óc được thoải mái. Bạn cũng nên rèn luyện sức khỏe thể chất và xây dựng chế độ ăn lành mạnh giúp trí não hoạt động tốt.
Không ngại rủi ro
Kỹ năng tư duy sáng tạo phát huy tối đa sức mạnh của nó trừ phi bạn dũng cảm thử nghiệm và dám đối mặt với những sai lầm, rủi ro phát sinh. Đây cũng là một trong những rào cản với kỹ năng tư duy sáng tạo được bàn luận ở phần sau. Đôi lúc bạn cảm thấy đắn đo không dám hành động, điều đó hoàn toàn bình thường vì ai cũng từng có cảm giác ấy, hãy cố gắng vượt qua nỗi sợ rủi ro, thất bại, chỉ cần có niềm tin vào những ý tưởng và năng lực của bản thân, bạn sẽ tìm ra giải pháp phù hợp cho vấn đề.
Đừng “delay” vấn đề
Đừng để vấn đề kéo dài vì nó khiến bạn trở nên chậm chạp, thụ động và không muốn suy nghĩ. Hãy luôn năng động, chủ động xắn tay giải quyết mọi vấn đề dù nhỏ hay lớn. Khả năng tư duy sáng tạo bẩm sinh sẽ biến mất nếu như bạn trở thành kẻ thụ động chờ đợi người khác tới giúp đỡ. Việc cất giấu kỹ năng tư duy sáng tạo chỉ khiến bạn đánh mất cơ hội phát triển và trải nghiệm những điều thú vị mà thôi.
Loại bỏ những rào cản với tư duy sáng tạo
Vì nhiều nguyên nhân mà một số người không dám áp dụng những ý tưởng sáng tạo vào thực tế và phần lớn là các rào cản về tâm lý. Chúng ta có thói quen đi theo một lối mòn tư duy đã hình thành từ trước, chúng ta lo sợ những định kiến của người đời về ý tưởng phi thực tế và ngăn cản việc thực thi ý tưởng đó. Chúng ta không nhìn được thấy đáo những điều bản thân đã biết, đang làm và tin tưởng vào những gì có thể xảy ra trong tương lai. Lối mòn của tư duy sẽ cản trở sự phát triển tiến bộ bởi nó kìm hãm sự sáng tạo trong một khuôn khổ.
Rào cản thứ hai của tư duy sáng tạo là quá tự tin vào những kinh nghiệm của bản thân và bỏ qua giải pháp mới. Trong khi thực hiện một công việc nào đó có thể chúng ta cho rằng đã làm nhiều lần, không cần đắn đo, suy nghĩ về một phương pháp mới tốt hơn. Dần dần sự tự tin này sẽ dẫn đến tình trạng đi theo lối mòn tư duy đã đề cập phía trên, sự tin tưởng vô tình giết chết sự sáng tạo đang le lói bên trong. Vì thế, đừng vội tự tin vào kinh nghiệm dù là vấn đề quen thuộc, hãy suy nghĩ thật kỹ và đứng nhìn theo các góc độ khác và thử giải quyết chúng theo cách thức khác.
Nỗi sợ lớn nhất khi chúng ta tiến hành một kế hoạch là sợ thất bại. Những ý kiến mới, phương pháp mới tiềm ẩn nhiều rủi ro và nguy cơ thất bại cao vì chưa một ai kiểm chứng và áp dụng. Chúng ta sợ phải trả giá cho hậu quả của sự thất bại và cảm thấy không đủ năng lực để thực thi ý tưởng. Do đó chúng ta thường lựa chọn phương án an toàn và “nhường” người khác sáng tạo các phương án mới. Suy nghĩ sợ thất bại sẽ biến bạn trở thành kẻ nhát gan, phá hủy tư duy sáng tạo, hình thành tính lười biếng, lười suy nghĩ.
Sống trong xã hội nhiều định kiến, những người có tâm lý thích sự an toàn, ngại sự thay đổi thường quan tâm đến người khác sẽ nghĩ gì về mình và sợ ý tưởng sáng tạo bị chê cười. Thực ra, ý tưởng mới ra đời ban đầu đều bị chế nhạo, chỉ trích. Thomas Edison, người cha đẻ phát minh ra những đồ vật chúng ta vẫn sử dụng ngày nay cũng từng chịu sự đánh giá của người khác. Khi ông phát minh ra chiếc bóng đèn đầu tiên trong lịch sử nhân loại, không phải ai cũng cảm thấy ấn tượng. Người ta nhận xét rằng phát minh của Edison “khá tốt đối với những người bạn phía bên kia đại dương nhưng lại chưa đủ để gây sự chú ý của những người có đầu óc thực tế hay giới khoa học”. Có người cho rằng ánh sáng tỏa ra từ chiếc đèn điện chính là những đốm sáng lập lòe giữa bãi tha ma. Với họ, phát minh của Edison giống như một câu chuyện cổ tích đầy mơ mộng. Bạn thấy đó, chỉ cần bạn có sức mạnh vượt qua lời đàm tiếu của người khác, dám bứt phá bản thân khỏi những ràng buộc tư duy sáng tạo thì bạn có khả năng thay đổi cả thế giới.
Lời kết
Kỹ năng tư duy sáng tạo mở khóa mọi vấn đề và đưa nhân loại phát triển theo từng nấc thang. Bạn không nhất thiết phải vận dụng tư duy sáng tạo để tạo ra những phát minh vĩ đại làm thay đổi thế giới như Thomas Edison; bạn chỉ cần rèn luyện tư duy ấy để phục vụ tốt nhất cho cuộc sống, công việc của bản thân và xã hội giống Nguyễn Thúc Thùy Tiên - Miss Grand International 2021. Vì vậy, hãy loại bỏ tất cả những rào cản tư duy và giải phóng sức sáng tạo vô tận bên trong chính mình.
